mercredi 29 juin 2011

TAWRIRT




    Tideţ as ner aγumu, anesmaâriq deg lawan.  Neţnadi degw ayen ur nella, ayen yellan lamer nufa, yili isen beddel amkan.                
Imukan segw ansa d nekker, imukan anda tugeţ degsen ay nedder. Nedder tid yuâren, tid yesagwaden, am akken nedder ula ţizidanin; smaâriqen fellaγ, nesmaâreq ula ff y iman nneγ. Neftel s w udem i tideţ, s w ayen ur nelli neţcebiħ deg udmawen nneγ. Luâaγ wis ma d uγal teγri, neγ ad yili win ara d yerren iw-awal. Awal işewben yezleg, yuγal wuzlig degw amkan. Nesagwat leħsabat ur nufi, neţnadi seba ayγer. Ayγer segw asmi d nekker, âarqen iberdan ur nufi winn-ara neđfer, yusad lqum n teğğal degw ayen yebnan d w ayen ireşan, bdan si zik deg-s asedrem.

Akka, yiwen w ass deg ussan, mi bγiγ ad caliγ, mi mlaleγ d kra, necdeγ-ten, wis ma y demlen iberdan s-and-ara ner. Win yekkren, deg-i yeţwellih ar wid yesufuγen. Akken d ameżyan ay-id skanayen degw wid izegren iw garaw akkin, neγ lebħer. Nek ayen ħemleγ d asdidec, imi acereq ur s zmireγ. Ur ţceriqeγ deg đaren neγ ur ţčeriâaγ deg imawen, ula ţamuγl-iw akken. S cwiŧ ad fγeγ ad awiγ d webrid. Ad âeddiγ Aħfir, awđeγ Bu-yegđiđen, walaγ-d Taħeract, walaγ Iħerqan… Tiâesasin, eččant tamuγl-iw.

M uliγ cwiŧ âeddaγ ff Tesgwent, terređ ar Ulexlux, Tizakciwin, ernu cwiŧ, tsubeđ-d ar Texwnaqt, Iγzer Umazer, ar y Iger Umezir, ternuđ ar Taâcac, Isiγid ma wlac, d Ugemun Zegwaγen, âeddi ff Iħerqan, Tarbuyt Urumi, ig lha w ayen, m uur neţţu Nnezla. Neţnadi asnulfu, ayen nesâa amzun ur yella.

Şub şub ali cwiŧ, tiniđ-d kra. Timeżeγra, d acut daγ d wa? Akkin d Agwemađ, rrif w asif. Asif asif… aya-ayetma, aγ imnaâ Ŗebbi g lħif, lħif n tmusni, lxiq w-wayla, ayen iγ d eğğan, s uzamul meqwren, Iγzer Uxenduq, Iγżer Maâqel, ali ar Buhuri, tâaedi-đ Taħmamuct, tuddar ur yelli d yiwet, yal ta amek tebna ff tqucac âellant, aγ d skanayent amek ţidiren, s w ayen aγlayen, aşemiđ d lħif, tirugza us tebrin, lamer d yiwet neγ d snat ad nini fellasent, γuri ţemcabint, m uliγ ar Semâun, ma âeddaγ Zunŧar, acħal igelha din mi neţmenŧar. Aceriq akkin aceriq akka, Taγzuyt wi s icfan, isem-is d lfirma.

Aż akkin uγal-ed akka, amur meqwren, deg isemawen nsent, ass iγ iruħen iγ iâeddan wis ma necfa. Tardast tardast, ma wlac nadi iγalen, ali ar Wegwdal âeddi ff Unagu, ma terniđ cwiŧ d acu g d ibanen; akkin akkin sufella y ciqer, widak d Imeγdasen, akkin akkin, seddaw n tzantin din d Meżwara.                                              
Hen am y iđeli, cfiγ mi segwtent tmesrafgin neγ “les avions“ n Fransa, ay d serħent d lbumbat, almi tuγal taddart texla; nfan imdanen deg axxamen nsen, aniwa s ticfan. Ar assa abrid yeţawin γer din yezzi, seg tama nađen yebdat-id wesyax.

Aya drus, Henged, tama wemyefus, ruħ ar Uđekwar, ma tebγiđ Tuqbal akken iwen yehwa ffket-as isem. Mi n âedda Tifra neşeđfer γursen. Tama n Userdun, zik ay d qqaren, din ay d ţawin tumlilt iy axxamen. Âeddi âeddi wi bγan anadi, zzid timura ur yelli s cwiŧ, erzu γef y igran tlemd-eđ ismawen, amawal nneγ dinna ay turan.

Zger ar At Âidel, nadi steqsi, tafeđ-d wid ur neţţu. Eddu, γas yaâya uđar, ur teţagwad-eđ ad yezer uγarabu, neγ deg geni ad γli tmesrafegt. Ur t zegr-eđ akkin ur d ţuγaled akka. Greγ aceriq, âeddaγ γef y Izγad, Almaâdi, ay Dawed, ula d At Ubelâid, wama Maksen, win ur nessin, tarwa n Dihia d yiwen deg ismawen nsen. Dihia n tmurt icawiyen tesâ-ad sin d derya, yiwen isem-is Meγdas, ma d wayeđ am wa Maksen.

Areżu, Tiwidiwin, Tixerbatin, ma d Lγela, deg-ur d igwra ula d kra liw-azu d inijel. Taşeŧa Lâazla, segw assen iţ isefsed winna, ass ffi ţ yerra d ţberna. Ħader as tenwum, liwa kwenwi ig snen aγ d ħkum ff tmura n dihin, mi terzam fellasent aγ d ţawim tazniqt tazniqt. Da awenten-id iniγ ula d nek, sneγ tent tazribt tazribt. Lħara wadda lħara ufela, Tibirqyac, Ađumu.

Âeddi cwit akkin, ar Ixiyaden d w Aâric Adribaâ, d acut daγ d wa, zik-is ur yella am assa, wi llan d lefħel izegr-ed talemast y iđ s y inna. Tixwerbin amkan yeseđlam, mi d res tmeddit, acħal yesagwaad… d amkan am akken qqaren, yella yeţwazdeγ s wid ur neţwali. Ayγer zik llan, assa wlaciten, ta am tmacahuţ nni n ccix lkanun, isem-is yella neţţa wlacit.

Wid yenwan liwa g berra ig lla wcali, mi ŧfeγ abrid-iw, wđeγ ar Tniri, tazwara âeddaγ ff Teżra yesawalen. Timγarin n zik s yinna i γarent iy γriben wis ma d uγalen. Lγwerba d amnar, mi tendel tewwurt wi tħuza ar daxel tesberber fellas. Atan yezga am zik ur yella ay gesruħ, ma d win desusef am win id yesusef w asif. Yecban aqerum ur yelli is d igwran, iżuran ruħen taneşlit-is akken, ala yeţħejgugul segw ansa nnađen. Mi kkawen ifaden, tazmert tenquqel, ad awen d ţawin ff ayen akw iy dren.

Tudert, am axxam bu snat tewwura, kcem sya tefγ-eđ s yihin. Yiwet ay g llan, axxam ma yaâmer, reşant tgejda. Axxam ma yebna ff lsas iğehden, yased ara d yasen, kra ur t iţhudu, kra ur t iqelaâ, mac-am useklu neγ tejra mi quren iżuran. Win yekkren assa, deg cuđađ-is ad fersen ad ţleqimen, lğedra y kecmiţ ruz, d ac-ar-as d gen icuđađ.
La qqaren la d neqqar, ħekun-aγ d ff-ansa nnađen ad neħku ff-ansa d nekker, imi segw akal-is id neffeγ, ala neţţa, i nebγa-anezdeγ.









lundi 27 juin 2011

TIGNEWT

                                                                              

                                                                                                                                         
Tignewt s wagu tesbur-ed ff tmurt
       imdanen γeflen argaz tameŧŧut
       neţwali ay gelhan iγ yurğan neţţu-t
       Ay ađu nadi win yeŧşen sakwi-t
       inas i wuħdiq  yeggwunin talwit
        ayla-k ur d iţţas refd-it naγ eğğ-it

                        Tignewt teggemgem ula d ul akken
                        amek ara s geγ i win iγ yurzen
                        yal mara t γeđleγ d ayla-w it yeŧfen
                        Nudaγ ur ufiγ d acu iγ yuγen
                        d ajedder nezga ur yelli ig selken
                        n ţfuxxu ar berra  wlac w-iγ yifen

        Tignewt ţamellalt  i geđran neżra-t
        ixf-is ur t nufi neţnadi tifrat
        naâfes ayen nezraâ  neţwali γer zdat
        Tudert nneγ akka s wuguren tessa-t
        abrid i newwi s usennan teżżat
        s immal a neţţaz iγ yurğan nufa-t

  Tignewt tenhewwel ula d nek akken
                       neţnadi tafat ifadden ţwarzen
                       neţţu d acu  yaγ  n cennu ff yergazen
                       Aâyiγ degw ayen s γurwen id yeffγen
                       tγilem mi d bedrem tajaddit nwen
                       dayenni tewđem ayen tessurmem

       Tignewt tbeddel yal wa is tefka
       win yeččan yeŗwa n rennu yas tirza
       si zik ay gella mači almi ţ-ţura
       mi yuzlen w aman  neżra-t akw anda
       Nedheγ s yiswen a widak yuggin
       d azaglu n dheb ff tuyat ur d iţbin
       aman yeţşubbun  yisneγ ar d alin.


 
 
« Ciel et soleil » brillant tout le temps sur ce pays qui est le nôtre. Souvent assombri par les nuages, le mauvais temps ; pas celui de la nature, mais par ces mains souillées à travers le temps … démarche nocturne. Assis par ci et par là ; espérant un éclaircissement… se croisant les bras et attendant que le souffle du vent transforme cet orage en lumière…
 

dimanche 12 juin 2011

Awal ff Matoub Lounes



Neţili-d am akken d llan. Yeţâedday lawan, tikkelt ad yeglu neγ add yeglu. Neţemyif aneţili aneţnerni. Lamer s tideţ akka-ayi, yili γ teđra am iselman degw aman; awfayan yeseblaâ adaâfan. Tiremt nni, anw-ur s necfi, awal ur d yeţili, kra yegzem kra yeţwagzem, kra gezment iy iman nsen. Tiremt nni, la k seleγ la seqqareγ, anwa ay d wayi ? Akken meżiyeđ i tebdi-đ tikli, akken d anubi i tebdi-đ imenγi; ţnaγen medden ff tmurt ur yaâlim ħed wa ţilan. Telli-đ teţnaγ-eđ ur tesaâiđ tazdewt. Cwiŧ ar cwiŧ, la d ţufrar-eđ, teqar-eđ ŧen-t-id, zđant ażeŧŧa w bernus; d amelal d acebħan, yeţara aşemiđ, yerna y ţefer amus. Tebdi-đ tikli, tebdi-đ inan, ur tekukra-đ tecniđ fellasen. Zik win yekkren, ala yeţcekir ala iman is, keč tbedređ ten-id yiwen yiwen.                        

Teseđfer tikli yeseđfer unadi, aqudim γas meżżi, anger aceriq s yihin γer da, adrar ad yesiwel i wa, anw-ara d yeslen, anw-ara d yerren i teγri. An âeddi akkin, aqbayli meskin, yuħwağ ibedi, ansa yebγu yilid d acawi, d aŧergi, yal tama, nra ad rnun, γef udem-im a tilelli.

Iteddu w awal, ţezint degw allaγ, la neqqar la n rennu, yal amkan fellas nra an jbu, tid yeđran at t-id nini wis ma s teslen yemdanen neγ at naâğeb liwa iw γeni. Wi bγan ad yecdeħ, ad yefk aşurdi, ma d inan, sbaħ ay d llan, tamedit âaddan. Mi neŗwa zhu neŗwa urar, ad iâaddi lawan, ah… i telha tguni. An seħsab d ac-ara d yini asegwas wis ssin, d acu ara d yenernen, neguni ajdid, amaynut; ayen yellan d aqbur neγ d aqdim ur senmeyez ur t id ngat degw anar iw asnuzgem.

Yeţazal lawan, yuzel umeslay, wi âaddan yini, ah… i nħemel; ah… i ţaâğaben y inan, lamer ak iniγ lamer ay desl-eđ, tideţ kra y tenniđ, tugeţ id yesekcem d adrim i wid yeznuzayen, tirga ula i wid itedun, imi taggara ayi kra yellan yuf-amkan-is. Ţargun wid yegnen, am akken ţargun wid iħemlen ad slen. As nwun ahat, kra d yeţasen, ur yesaâi laâtab, fellas imdanen ur ţâażiren.

Telha tikli, yelha w cali, ula ţiγimit lamer d ţawi. Tama n tşedarin, tama l-leğwamaâ neγ n tjemuyaâ. An kker an ini, an kker an wali, din din yifit m ur nenderkel, m ur neţnadi γef wayen ur neţnerni. Ţâaddayen tideţ, yal wa amek akken, wa y ruħ yesrafeg, am akken yedder, am akken ig âedda teđra yas am tuga, tizegzewt n iđeli taγart is-id segwra.

Ţâeddayen ţideţ, kra wi llan ad iâeddi, d acu kan, lamer ayen ffi nenna, d w ayen ffi nura, d inurar ad nernin. Lamer ţweşin yemdanen deg lebni ad saâlayen, ar tqucac ad awđen. Aya syes neħsa, ur yelli w aluy deg-ur yelli-uşubu, nekred degw akal, an qwel γer γures, am ass-a d w assen, anta tasa ur nefrawes, anta tayemaţ ihh, tideţ tiyematin msakit; ad ţrebint ar d imγuren, taggara kra d yellan am yefrax ad srifgen, w ad yuγal wa ur d iţuγal.

Tasa n t-yemmaţ şbaħ tejreħ, tamedit tenezlulef. Tasa t-yemmaţ, awi slan awi y nnan, awi walan iberdan, wid ara d yasen d wid iγ yezwaren, wis ma d âeqlen ans-ara kken d w ansa d ţeken.                 Tasirt la teżađ, yugi ad yekfu wewren, irden ţ-ţemzin ur d qqimen. Tasa n tyemmaţ, la teżađ la trenu, anw-ara ţ işebren. Tenna tyaziŧ: “Win ur njereb tasa ad ines anida nensa”. Neγ akka ay tezgiđ teqqar-eđ ula d kem a yemma. Lamer d asmekti ara desmektiγ ur yelli d lawan, ur yelli kra ig ugaren akw wid iâeddan.

Lamer ad as niniγ, i widak yeţazalen, widak yeţbedayen, ad rren azal i wid iγ igan akken, nuγal neţazal neţbeday ff tewwura, neţbeday ff tqwerabin, mi geγli wezger, ad segwten w ucanen, ad segwtent tferyin, am akken yella seg tmacahuţ n zik ar Âli zerzer meskin.

Ma sliγ iy inan, ma bdiγ ameyez, d acut id yeđran, d acut id yellan, d acu d yenernen; teđra am tegwlimt nni n taγaŧ, la t ţeżem, la t ţeżem, ilindi d slilindi, d lawanat akw ig âeddan. Ahh id iţbedayen, wis anda d ţegwrayen.

Tideţ, tugeţ ig đefren inzi w-wezrem, yeţwet γer w amas, yesduri aqeruy. Tiqweray nni nneγ yal ta anda d egwra; fγent akw ar berra, ahat yal ta tufa ay tebγa. Qeriħ didi, qeriħet tyiti, henh am amkan ayi; zik yečur, tura wid is yellan atnan akw sebħend degw qančur. Meqwrit, ulin, tamsalt teγli imi lawan ar kra ur d yeţawi.                   Ma seħsabeγ, zemreγ ad afeγ d luluf w-wawalen. D luluf y-yenderkalen yeţemderkalen yergazen, d luluf imeŧŧawen id ţrunt w allen. D luluf n wid yeqqaren am akken yenna umezwaru nni taruzi wala kenu.

Akka, tabeluŧ terż-ed, aγanim yekna, knu yas-t ad âeddint. Âeddant tmezwura, la renunt ula ţineggura, yal kra iâedday-aγ afus almi d negwra necbat wid igežmen akermus. Anda gufeg usenan, neżrat d acut id yegwran. Yeţâedday lawan am akken it âeddam am akken ara nâeddi. D acu d aγ d igwran, ma n muqel ass-ayi, tiram deg-i nella, ma nwala assen mi g sawel Ğerğer anw-ara s d yeren.

Tuγal-ed teγri, ur yell-ay d wwi. Acħal yezwaren acħal ig đefren, di tmura y seħan ţemseđfaren ar lebni d w ayen lâali. Ass ff-ara d nemlil  ad nedaklet ţirni, amzun ţameγra. Mi γ yeγli wejgu, anruħ at nawi, ad-as ner akal, nugad kra w ass ahat ad yali. Ma âerđeγ ameslay ff-anw-ara d awiγ ad awiγ γef wa, ad awiγ γef wiyađ, ur yelli d yiwen d sin ahat d imeyaten.

Iâedda w zebleliħ, neţmenŧar degw zal, nerna izaliten, iŧij iseraâ aşemiđ yesqerdidiw. Asburu ur yella, iŧij la yekkat ar tmelγiγt kra wi bedden kra n win ixedmen, kra n win yeţazalen, wis ma yella w ayen id ibanen. Yesqerdidiw uşemiđ, yekcem tafeka, lğeţa w-wamdan; ur yelli wesburu, abernus yeqres, yeħfa degw aħnunef, la teseħnunufen, almi g beddel udem.

Ma y teddu w awal akken tedun w aman, bru-d i terga, neżr-and-ara rren, ass fi d steqsa tegrest neγ cetwa, liwa ff win yaâran ara s iħulfun. Ad rgagint tuγmas, ad ţqerdidiwen ifadden, ad nehten w ulawen. Degw nebdu tidi anw-iţ-icerwen. La ţezint tideţ, am akken id zzin kra y segwassen, ussan d w uđan, ma nebγa-ad nini, nnan-d dayen. Yeqreş ŧbel yefra w urar. Degw amkan, id yegwran liwa cdeħ d uγeni.

Anw-ara yeslen, i teγri d yusan, anw-ara yeslen i nehta t yemmaţ, anw-ara y walin, imeŧŧawen yeţecruruqen degw allen, ugin ad fγen. Qwebren yemdanen, mbekken yedmaren, ma yella-ar kra ayen d yeţegwrayen liwa tid yesedhayen. Amenzu yenna, wi đefren yesla, anw-ara s yinin fellaγ kra ur yeţfaka.                                                    Anw-ay tesferħeđ d w anwa y tesqerħeđ, lamer aţ waliđ cwiŧ imukan nni deg-i teţurar-eđ, lamer ad mektiđ cwiŧ, ih… tugeţ ig zmer ad yini y imi, imi tallit am tid iγ izwaren ţ-ţid ur nefrin, nħemel iγ yeţaâğaben nħemel iγ yesefraħen, γas ţikerkas l-lekdeb, γas d zhu n yiwen w ass, γas d asirem i neżra ur d yeţţas, d w-ayen ara d yawi nadam ţ-ţirga.

Ussan-a nudmeγ, tama n useklu, mi sendeγ γures, sliγ amzun iħeku, γas aya ur yelli, am nekwni am wiyađ yelha ad nesnulfu. Tifidi teγaz, deg berdiyen la trenu, ma nmuqel seg imiren d acu d yellan d acu d yernan. Skaâkiâen ulli, laγ skaâkiâen, acħal d asegwas atnan la qqaren, assa, agur d iţedun, kra lechur kan waqila ad ili.

Ur yell-ay d illan γas ur ţkalet, wi bγan irden ibawen timzin, bγir laâtab ur d ţasen. Am akken yenna win, ticrađ ur d ţilint… fiħel ma n kemel. Imi tugeţ id yellan, ticreŧ ur d ban, igwelman cermen awjayen nneγ akken, segw ass fi d nekker nekwni d asawen.

Ur yelli uγilif, kra akka n teddu, ad yaweđ lawan, ad nenejmaâet, ad nemektit wid iruħen, mi g âedda lawan tablaŧ ar d aţ ner iw ul yedubzen. Tesegnaγ tisit, yesegn-aγ zhu. Nelhad d w ayen yellan yesefraħ ur yesduqus.



 
 
A mon frère que j'ai vu allongés devant moi, à ma mère qui a failli se suicider lors de l'assassinat de celui-ci; qui avait tout juste 17 ans. A tous les crimes commis dans mon pays, à tous ces jeunes tués aveuglement sans raison. A toutes les mères d'ici et d'ailleurs qui ne cessent de pleurer leurs enfants. Pourrait-on dire un jour qu'il y aura de la joie. Et que les larmes sécheraient. Pourrait-on dire un jour que les balles des oppresseurs cesseraient de tuer les enfants de la terre.
 « Ad yerħem Ŗebbi wid yemmuten ».
 
 


 
 
De nos jours nous assistons à des méfaits commis par quelques individus, leur pays et leurs gouvernants sont prêt à déclencher des conflits de politique extrême pour les sauver et les rapatrier chez eux. De l'autre coté nous assistons à des pays et à des gouvernants qui s'approvisionnent en armes modernes et massacrantes pour étouffer et bâillonner leur peuple. Existe-il des différences entre un peuple et un autre, entre un gouvernant et un autre. Hélas... un jour peut être.