dimanche 28 août 2011

Les Troglodytes. (Version Kabyle).3.




Seg tiremt deg-i tebda tudert, imdanen ţaârađen amek ara sudsen iman nsen. Akken yebγu yili lawan, ţgen-d ig wulmen iw akken tudert ur deţas tecba tin iγersiwen. Imi nwalat d akken aγersiw, ur yessin kra ala ayen inefâen tiremt i tudert-is; ma yelluż  iwwi yas-d ad y ečč, ur yesâ-afran ur isâa aγunfu. Imdanen ţmagaren tudert, ţgen-d i tudert ayen i wulmen iw akken aţ siγwzef tudert.
“L’anarchie” neγ taduyt i tezmer ad ger twernaŧ, ţin ur neţâawan imdanen iw akken ad idiren di liser. Ur yeţili udabu, ur ţilin işuđaf, ur yeţili wa i wa. Am akken qqaren:
“Win yeččan yečča, wur nečči tarbut tekkes”.

Degw ayen iγ yewwin ad nesekfel sγur w-amyaru “Montesquieu”. Yemlayaγ-d agdud ayi yeddren di tama n “l’orient”, deg tallit deg-i ţidiren yemdanen am iγersiwen; tameddurt y-yifran neγ n lγiran. Tameddurt n win yeččan ur t id cqan wid yellużen; tameddurt n tuzert; win zuren, win iğehden, ijur γef win yellan d ađaâfan, γef win yellan ur nesâi tazmert, γef win yellan ur yesâi tazdewt.

Maca am akken qqaren: “Tudert ur tebn-ara kan ala γef ayen ur nelhi. Am akken id llan “Les Troglodytes” yeţmeyizen ala iy iman nsen, ig sawđen ahat qrib ad msengaren, akken id lul tmetti n “Les Troglodytes” nnađen; wid yeţnadin tudert l-lehna d liser, wid yeţembudun w ay garasen ala tid usaâef d uâawen.
Wid ur n zemer ad walin lbaŧel d del w as susmen. Bdan-ţ s twaculin tibestataħ, şđefren-ţ s leqdic d nniya.

Tuħerci ur tekcim garasen, ţrebin-d tarwa anda ur telli tuksa l-leqder, anda tzad leħmala ger wa d wa, anda yal yiwen degsen yeţmeyiz ar w ayen si zemren ad stenfâen wid d wi yeţidir : degw aħric-a wis qrađ, wumi g semma umeskar: “De la démocratie à la monarchie”.

III    “De la démocratie à la monarchie” (seg tugdut ar tgelda).

Imi g renu yeţimγur w agdud ayi n « Les Troglodytes », yusad lawan anda sen d yewwi ad meyzen iw akken ad fernen win ara yilin fellasen d aselway neγ d imđeber. « Iwwi-d ; iy nnan ; anefren agellid w ay garaneγ, a wi yufan ad yili d win yellan d bab n şwab, d bab n tideţ, d bab n ser d liser ». 
Mi degwra tefrant, tajmaât terra ddahn-is ar yiwen w amγar deg-i yesgwet şwab d rżana, win yellan yeţqadar u ţqadarent. 
Deg lawan deg-i s ceyâen, wid ara yesutren deg-s ad yeqwel d agellid n tmurt. Amγar imi-ig sla iw ayen din din yeγl-id leħzen fellas, yejbad iman-is s axxam-is, yerraţ ala iw snuzgem.
Γas deg lawan deg-i llan nejmaâen neţţa ur yelli din, maca mi d usan wid is d isutren, mi g meyez amek, ma yezmer aten yer s yir udem, ma yugi ad yeqbel taâkwemt si ţ-id kwelfit tejmaât y- yemγaren, yerra yasen yenna :

« Amek zemreγ ad gamiγ ayen iy-id sutrem γef udem r-Ŗebbi? Amek tâudem ur yelli win nađen ur nuklal aya? Win ur nelli garawen d uħdiq, d bab n sser d liser. Tgam iyi azal nnig ahat n w ayen yellan, asuter nwen ur zmireγ at agwiγ, iwwid aţ ħşum d akken aya d ayen iy iđuren s tugeţ, ħeđreγ mi d lulem, teddrem akw d ilelliyen, yewđ-ed lawan ff ur nebni, anda teţnadim ad gwrim seddaw n win ara yeţđebiren fellawen. ».
Mi d ifuk imeslayen ayi, γef wudem w-wemγar imeŧŧawen ţezririgen d icrecyar, yebda alumu degw ass ţ-ţallit it yeğğan ar tewser almi d yusa w ayen :
 « Ayγer iy ddreγ anecta iw akken ad żreγ aya ? » 

Syin s reffu d lefqaât iluâaten-id yenna yasen:
« Aqlakwen tγelbikwen tażayt n liser d sser yellan garawen, im-ur tesâim win ikwen iselħayen, tħulfam iwwi yawen-d sser d liser s zyada, iw akken aţ sifesem iman nwen segw anecta si tiremt-a tnudam imđeber: lamer mačči s sser d liser nni nwen ikwen iŧfen ar tura yili i teγlim degw fernas yellan yakan d wid ikwen izwaren. Taâkwemt żayet γef tuyat nwen, tebγam ad gwrim seddaw n win ara ţirefden degw amkan nwen, ara kwen iselħayen, ara kwen iţwelihen, ara kwen iseqdacen. Iwwi yawen-d agellid, iwwi yawend işuđaf, iwwi yawend rrebg s ara tcuddem allaγ d umeyez, tezgam teţmeyizem, teţemâawanem, iw akken ad sastim ayen yewulmen tameddurt timettit, ur yelli wmeqwran d ubesţuħ, awfayan d udaâfan, ungif d wuħric. Aya tesutrem, d ayen ara kwen-i şiwđem ar sâaya ifi tnudam, ar w ayen tram uγur tesawđem as tmeyzem si tazwara ; tameddurt seddaw n tecđaŧ w-wiyađ, seddaw l-laânaya w-wiyađ, tameddurt uγunzu, tameddurt usedres, tin ara d yawi w anecta. Ţa ifi teţnadim, ţa ara ţafem »
Yesusem, γas akken iżri-s ur yeħbis, imeŧŧawen zgan ţţazalen γef allen-is. Yenna : «  D acu tebγam ad xedmeγ, amek tebγam ad ħekmeγ γef yiwen degwen ? As sustr-eγ ad ixdem akken iy bγiγ. Tenwam ad ixdem lħağa lâali mara s ţesutreγ ? i neţţa yellan ixeddem ħaca tid yelhan. I neţţa id yekren ala deg tid yelhan . Ay ayetma ! nek aqlin qrib ad yaweđ waâlam-iw, idamen-iw gersen deg żuran-iw, u qrib ad mlileγ d lejdud nwen iy izwaren. Ayγer tebγam aten sqerħeγ? I mara yelzem felli asen niniγ aqlakwen seddaw udabu n wiyađ. Sufella n tuyat nwen d azaglu n wa yebγu yili, ur degwrim seddaw n liser ţ-ţuşra deg-i dekrem”.

Hatan amek amyaru iγ d yeldi tiwwura deg-id yewwi ad yili liser ţ-ţusra (la vertue). Ma yella yiwen ur izemer ara ad yeŧef deg iman-is, iwwi yas-d amenhar; mara s yini şub ad işub, mara s yini ali ad yali, mara s yini qim ad yeqqim mara s yini bed ad ibed. Deg tudert llant snat n tγawsiwin, ma nezmer as ten semi akka, yella laâqel d w ayen yefγen laâqel. Bab l-laâqel d win yeţmeyizen i yal kra, ayla-s ur s iţseriħ ara, ayla w-wiyađ ur t iţqarab ara. Ma d wur nesâi laâqel, aylas ur yesaweđ at yeħrez, ar d iţmiżid ar w ayla w-wiyađ. Tikli-s d amzileg, tuččit-is d asrufen, ameslay-is d asluğem.

Iznan 11 ar 14 degsen ţamâayt w-wagdud d yeslul degw allaγ-is « Montesquieu », isemma yasen « Les Trodlodytes ».

D yiwet n temâayt id iga mgal ayen yura « Machiavel », anda wayi yeskanay-ed udem n tsertit id yeţilin liwa s tħerci ţ-ţeħraymit. Anda ur tezmir ara ad ili tudert timettit deg-ur telli tuşra.

Nwala d akken anda ur yelli leqder d uqader d ayen d igelun s twernaŧ “l’anarchie”. “L’anarchie” ţin deg-ur yelli ula d kra, win izemren i kra ixedmit, wi rekwben ur d iħar degw win itedun ff uđar, win yeŗwan ur yenħerwa degw win yellużen, win yelsan ur t id yecliâ win ur nelsi. Aneggaru ur yezmir ad isguyez ma yella umyizwer; yaâfes amγar, yaâfes ilemżi yaâfes aqcic neγ taqcict, awi yufan kan ad yaweđ.

Ma y ger tamawt w amdan s ucucref ar w aħric ayi w umi g semma umeskar “De la democratie à la monarchie”; d acut i nzemret an walit ? Tugdut ţin anda ţekkan di rray ţ-ţektiwin d iberdan iselħayen sumata yemdanen yeţidiren deg iwet n tmetti. “La monarchie”, ţaluft n şletna, neγ leħkwem igan adabu ala ger ifassen-is. Timsal ayi, s kra ar kra ţasentaγ-d amzun d ayen iγ yellan d amaynut, d ajdid, la dγa tugdut. Tudert timettit ţin ur d nelli ala segw ass-a di tmura nneγ. Ŗŗay yeţuγal ar bab n ŗay, anda tiktiwin ţemşendaħent.

Tuddar l-leqbayel ur nelli ţid yeţwaâezlen γef tudert timettit, am akken i yellan tid ur neţwaâzel γef tudert yellan tleħu s w udem n tugdut. Tajmaât, tesemyagar imdanen deg-s ţilint tlufa yaânan wid yeţidiren deg-s, deg-s yal wa yeţak-ed tikti-s, ŗŗay yeţuγal ar şwab. Şwab d ayen id abrid id iţefγen segw ayen id yewwin .

Seg tallit ur nelli ţid n lawanat ayi kan, tamsirt n tugdut ţin yellan di tillawt deg tmeddurt n yeqbayliyen. Ur yelli ugellid neγ tgelda ig zemren aţ rekez adabu ines, γef imezdaγen nneγ.

Ayen neţnadi deg temsirin ar wiyađ nella nedrit, d acu kan si tiremt ar tayeđ, ar kra as tiniđ bedlent tregwa; mi bedlent tregwa ayen d isemirin sser d liser, rżan–as tiregwa, bedeln-as abrid iw akken ad negwrit degw ayen ur nesufuγ: L’anarchie (tawernaŧ), yir timsal d yir ansayen. 

Diffusé sur les ondes de la radio algerienne "Chaine2" le 16.11.2006.
(Emission: Asekkil-Tiram-Tasekla)




 
 

Tamazight ; langue d’un grand peuple fragmenté par ci et par là ; ne cesse de se débattre pour retrouver sa vitalité.

Aimer sa langue ne signifie en aucun cas le rejet de ce qui est ă autrui. Mais les enfants de la terre ont besoin de se regarder sans se courber les uns envers les autres ou se terrer par complexe d’infériorité. Il ne peut exister de paix effective sur cette terre si des hommes et des femmes, pour des motifs occultes continuent ă semer la peur, la haine et des idées mensongères ă travers les peuples.

 

vendredi 26 août 2011

Les troglodytes. (Version Kabyle) .2.


Mi γ d yewwi ad nemeslay γef y imyura iqburen, syin akka amek id yeţili wnadi. Deg tesgilt yezrin nedla ar w ayen yura Montesquieu, d ayen iγ d yesken amek tawernaŧ neγ “l’anarchie”, tezmer aţ đur tugeţ tameddurt timettit. Iseknaγ-d amek widak yellan deg iwet n tama n “l’Orient” am akken is isema, amek llan “Les troglodytes”.
« Les troglodytes » ayi d wid yellan ţidiren deg ifran ( neγ les cavernes). S w amek ur sawđen ad idiren wa tama wa s tallelt d liser, llan d wid yeţxemimen, yal wa ala ayen inefâen iman-is, ur t id yecqa wa yebγu yili amek yebγu yili. Iseknaγ-d amek sawđen ad ksen ula d agelid, id yusan γursen yebγa ad ig assaγ garasen. Nwalat amek wid yellan di lawan uγurar yenγaten llaż, wid yeţidiren tama uzaγar ur yella it n id icqan γef wiyađ. Nwalat lawan deg-id segwten w aman; idurar ffuktin ğuğgen, izuγar yewwi ten uħemal; wa ur t id yecqa wa.
Am akken qqaren γurneγ: “Taâebwuŧ yeŗwan ur teţru ff tin yelużen”. Nwalat amek sin ddukklen iw akken ad rren lγelb γef win yellan iman-is. Nwalat sin nni, amek d yekker yiwen segsen ad yeneγ amdakwel-is, iw akken ayen yellan as  d igru ala i neţţa. Nwalat win id yegwran iman-is, amek d-usan wiyađ nγant u kesnas ayen yella yesâat.
Wayi d Montesquieu iγ d ildin adlis iw akken an walit: « Les méfaits de l’anarchie ». Amek tawernaŧ neγ (l’anarchie) tezmer aţ đur s tugeţ.
Aħric wis ssin i tiremt-a d win wumi g semma « Les bons troglodytes ».

 

II « Les bons troglodytes ».
“Twalađ a Mirża ? Amek les Troglodytes msengaren s leqbaħa nsen d dγel i ten izedγen, ayen id yezzin fellasen yiwen yiwen. Deg tugeţ n Troglodytes yemsengaren gwrant-ed ala snat n twaculin. Akka, sin yergazen ur yelli ig llan γursen. D acu mxalafen γef wiyađ, deg ul nsen tella lemγiđa d lħana.
D wid yesnen abrid n şwab; ħemlen tuşra, d wid ig ħemlen tideţ, ur llin ara d wid ig teddun s tuħerci d l-lexdaâ. Ayen d iđran d w aţ-ţmurt nsen yenuliten, ur sarmen ahat anecten. Mi t n iγađ lħal degw ayen id yellan sdukklen lğehd nsen iw âiwen d w anğar iberdan yelhan. Kkrend ar leqdic, wa yeţâawan wa; ur yelli w amgarad, ala ayen yesdukulen s tiżeŧ d uâiwen w ay garasen. Tin id yeslalayen tadukkli leqaqen yelhan ger y amdanen.

Deg iwet n tama ibaâden, it isbaâden, γef aţ-ţmurt nsen yellan am akken it nwala. Msefraqen yidsen, ayen yellan gant wiyađ d ayen ur-as n yehwa. Ma d nutni gwrand deg iwet lehna, yiwen l-liser, ula d akal xeddmen, as tiniđ yeğuğug weħdes, kra yellan aţ afeŧ din. Xeddmen, neqcen, megrend yal kra s ifasen nsen, ħemlen tiwaculin nsen, cwal ur yelli garasen.                                  
Ddehn nsen meqwren gant i dderya nsen, amek ara ten-id ŗebbin g sser d liser. Llan ţweşin dderya nsen γef ayen yeđran d w aţ-ţmurt nsen, skanayen asen-d ayen yellan dirit degw win yebγan yal kra iy iman-is, ţwelihen ten iw akken ayen izemren ad iđur yiwen yezmer at n iđur akwit, skanayen azen-d ayen inefâen si zemren ad stnefâen s yes akwit, imi ma yella llan garasen wid yenŧeren, ur yeţili win ara yeţwazeglen. Zgan ţweşin iw akken ur seţuyen, iw akken ur teţili temγwer uâebwuđ ger wa d wa. Qqaren: “Ma nemyifraq neγreq. Ma yiwen yenħaf, nenħaf. 
Ma nedukklet, ur yelli iγ izemren. Lħeq d uâiwen, d urefud ger wa d wa, d aya kan iγ d yewwi”.

Dderya yeţureban ff abrid l-liser, d w abrid n lħeq, d w abrid n şwab, ur iđul ara lawan alami imγi yeğuğeg, imawlan d isekren dderya deg nehwat d uweşi, wid yeţwelihen tarwa ar leqder d uqader, wid yeskanayen iberdan yelhan, ufan-d izerâen.

Derya tecba-d deg mawlan nsen, agdud id yekren seddaw l-laânaya n y irgazen ireżnen i şewben, uγalen d agdud yefuktin d agdud deg-i yella leqder d agdud deg-i tesgwet lemγida ger wa d wa. Ma yeţru yiwen, ţrun akw, ma yenħaf yiwen krend akw am yiwen w amdan akken ur teţağğan ara g lħif. Ma yella kra l-lecγwal id yellan, ur t ţağğan ara ad yeγli ala ff yiwen. Deg laâtab ţâeţiben, degw âiwen ţemâawanen, g ara d yeγli fellasen w afcal, d lğehd isen d irenun.
Anwa ig zemren aγ d isken lahna n w agdud ayi? D agdud n “Les troglodytes“ id yekkren ff lħeq, id yekren deg şber, d agdud yeddan degw abrid ugellid ameqwran. Akka ara sen d irnu w-ara sen d imel iberdan ara ten yawin s zyada degw abrid l-liser. Iberdan n ddin anda ur tella temħeqwranit ger wa d wa, anda ur telli temγwer neγ anda ur yelli usedres n wa neγ wa. 
                
Akka ara dekren, ad sekren timeγriwin d laâyudat. Tiħdayin s tjeğigin, ilmeżyen s cđeħ d lferħ, ţcebiħen timeγriwin.
Ţruħun ţżurun-d lemqamat, anda ssuturen laâfu, anda ţcekiren deg reħma n win iten id yefkan. Ayen suturen, ur yelli win idaâun ala iy iman-is, win ara yedâun ideâu iw sfukti n sâaya n tmurt nsen, akken ur yeţili win yenħafen, akken ur yeţili win yemuγebnen. Mara degwrin deg lemqamat, suturen tazmert yelhan iy mawlan nsen, suturen lehna iw ayetmaten nsen, suturen talwit i lğiran d w aţ-ţaddart nsen.
Lawan uγeluy y-iŧij mara deren deg tkesawt, mara debrun iy zgaren yellan kerzen, ad amyigren d atmaten, ur yelli win yeŗwan, ur yelli win yelużen. Ma ččan ččan akw, ma nħafen dduklen i tuksa n lħif. Mara d qqimen deg iđ ad ţalsen i temâayt yeđran d w aţ-ţmurt nsen yemsengaren w ay garasen.

Reħma r-Rebbi ur tewâir ur teţwakkes, γef wid is ţisuturen. Reffu ines γef wid it ijehlen, d wid yellan ţibâiden γef abrid-is; aya d ayen ţţawin deg cewiqen nsen mara demlilen. Mara ččen swen, mi yeŗwan nnudmen. Ŧşen iđes deg-ur yelli uduqes deg-ur telli tugwdi anwa ara d yasen at-id yesakwi, anw-ara d yasen, as n ikkes ayen gan s tezmert deg-ur telli tuħerci, anw-ara d yasen ad yaâređ ad yesteγleb fellasen imi zgan dduklen.

Ula γurneγ yella, anda qqaren: “Atmaten ma yella dukklen, tacđaŧ r-Ŗebbi fellasen”.
Haţan tmurt d ikkren degw abrid n nniya, anda ksen tuħerci, anda ksen laxdaâ w ay garasen. Mara d sufγen lmal nsen, tiqeđâa ur llint n wa neγ n wayeđ, ayen yellan yella nsen.
Maca ayen yeţnalen s lγiđ wiyi, d lawan deg-ara dmen kra at ferqen, imi ur yelli g waâren liwa anecten. Ħemlen ad sdaklen, ur ħemlen ara beŧu.
Ayen akka ffi γ d yewwi w amyaru di temsalt-a tis snat yewwin azwel “les Bons Troglodytes”; wid yecfan i lawanat n zik llan imawlan nneγ drentent. D aya i ten yewwin dduklent tuddar. Deg tallit ara d yili leqdic anwa ur necfi amek d ţili twizi. Mara y ruħ yiwen ad yebnu neγ ad yesali axxam, mara y ruħ w albâad ad yemger neγ ad yeserwet, mara sixen iberdan yeţawin ar y igran, aţ-ţaddart ţdakalen am yiwen w-wamdan. Win yenħafen garasen, ur llin wid it yeţağğan.
Kan akka ma nemektid lawan n tâacurt ass ff ara dakklen ad aγen azger ara yeţwamezlen d lewziâ. Win ixelşen yečča, win ur nesâa yečča. D lawan anda ur degwri teccuyt ur n nawel aksum.
S cwiŧ ar cwiŧ neţwalit amek, anidat w aya, d acu d-aγ d igwran. Wis ma n meyez d acu i ţawernaŧ (l’anarchie), wis ma n meyez ma yella tella tin yugaren lawanat-a i neţidiret akka.
Zik deg laâyudat ţ-ţmeγriwin usegwas yal kra neţafit; win igan lħerk deg taddart ur telli d lħerk n wihin neγ wihin, d lħerk nsen akwit. Di lawan uγafer ţemγafaren akw, di lawan umenuγ d icenga nsen ţdakalen am yiwen, d ayen nwala; ama d imenuγen yeţilin γef talliwin, igran ţ-ţlisa, ger taddart ţ-ţaddart, lâarc d lâarc.
I tura amek ? yeγli-d w ayen yugaren aya. Amek i d isem-is, amek i d azekka-s, amek ara sen semmit sya γer zdat. Yenna yas lhağ Lmuxtar ad yaâfu Ŗebbi fellas: “Awer d sâuγ dderya ff ara ţdebiren wiyađ”. Akka y g lla lħal.




Diffusé sur les ondes de la radio algerienne "Chaine2" le 09.11.2006.
(Emission: Asekkil-Tiram-Tasekla)



 
 

Un édifice ne peut s’édifier en un clin d’œil ; des efforts se fournissent ; des hommes et des femmes peinent pour son édification. De tout ce qui est construit, il n’en restera que le fondamental. L’instruction les sciences et la technologie. Tout se fonde à partir de l’élément principal ; « la culture ». Cette culture qui est l’essence même de l’humanité. 

De tous les bâtisseurs ne resteront que ceux qui ont cultivés et contribués dans ce sens. De Avicenne en passant par Montesquieu, jusqu'à celui qui a perdu la vie sur ce chemin du savoir ; mort par l’absurdité d’un arbre tombé à travers sa route ; Mouloud Mammeri est l’un d’entre tous les savants qui se sont sacrifiés pour que fleurissent sans fin les germes du savoir.



jeudi 25 août 2011

Les Troglodytes. (Version Kabyle) .1.





Udem d skanayen imusnawen d y imyura deg tudert nsen, ur yeţili ara d win yeţemşeđfaren. Tiremt yeđsa, tiremt yesħanzew, tiremt yeţru, tiremt tzedγit tumert neγ lferħ.

Ma nfetlet ar y idis nnađen, ad nezit ar win si d nebda, Jean Jacques Rousseau ; ilmend n tira ynes, tugeţ n tid yuâren id yemuger. Tugeţ yesâedda ur t yeddir g tmurt n imawlan-is. Diderot wumi zzin iγwerban n usekraf n Chateau de Vincenne ilmend n tira-s ţ-ţektiwin-is.

Akka ig qqar Taher Ğaut ad yaâfu Rebbi fellas: " Si tu parle tu meurs, si tu te tais tu meurs alors parle et meurs".

“Ma tenid-d temuted, m ur d nnid temuted, ihi ini-d ig bγun yilid”. Ţţa i ţasγart id yeţilin γef yemyura, imedyazen, imusnawen sumata. Żidit rżagit, ur s tewwin ur teğğin di tufra.

I- Les Troglodytes.

« Di yiwet n tallit deg iwet tmurt yella yiwen wegdud wumi sawalen Troglodytes ; id yekkan seg aqdimen Troglodyte neγ wid izedγen ifran neγ lγiran. Wiyi lamer an amen imazrayen (les historiens), cban iγersiwen, mgal imdanen. Wiyi ur yelli iten ixusen, ur llin d wid yeččuren d anżaden yecban ursu, ur llin d wid yeţsefiren, llan s snat w-wallen ; maca llan d wid yuâren u d wid iqebħen, almi w ay garasen yuwqaa laâdel d sfa, win izemren i kra, win izemren i wayeđ ur yella is yeğğa.
Yella γursen yiwen ugellid ur d nekki segsen, d ajentađ neγ d aberani, ira ad ibedel degsen yir tiktiwin d yir lecγwal, yesexdem lğehd ines ur yella isen yeğğa; maca uγalen msefhamen fellas, yiwet n tikkel am neţţa am widak-is, qelâenten ff użar.
Syin, msefhamen fernen w ay garasen wid ara sen yuγalen d inabađen, qimen ayen qimen uγalen glan yissen. Akka ara degwrin i tikkelt nnađen ur sâin win ara t iselħun neγ ara tiwelhen,  yal wa yelhad d  y iman-is, win izemren i kra ixedmit. Tayi ţin id ufan tesuâditen, ur sâin lħakem ur sâin win ara t inebhen ur yelli win w ar-aγen awal.  
Win ara teseqsiđ garasen ak yini: “Ayγer ? ara ruħeγ ad naγeγ γef wiyađ ? Ayγer ara mteγ ff-a yebγu yili ? Ayγer ara xedmeγ γef wiyađ ? Ad ruħeγ ad sastiγ ayen tuklal tudert-iw, ayen iyi wulmen, nnig waya ur yell-iy d yecqan, γas wid iy icban; wiyi “Troglodytes” mmten g ccer llaż neγ g lħif”.
Mi dewweđ tallit n tyerza yal yiwen degsen yenna: “Nek ad ruħeγ ad kerzeγ s tugeţ, ad zerâeγ neγ ad zuzreγ ala irden, nnig waya kra ur tuħwağeγ.”
Imdanen kerzen zerâen, d acu timŧirin w-wakal ur llint âedlent: idurar d izuγar mgaraden, tama segwten deg-s w aman tama ţakiwant. Asegwas nni d aγurar, akka ara tesgwet lâula y irden ar wid yellan degw zaγar, wid yeţidiren deg durar, deg tamiwin iħerqan, ur yella isen yellan, llaż ffad ur yelli sen yeğğa, ţama qrib inegren imi yal wa yeţxemin ala ff yiman-is. 
Asegwas d iđefren d win deg-i tesgwet tmiqit; tamiwin idurar kra yellan degsen yeraâraâ, ma ţamiwin d izgan deg zuγar γelbenten w aman, kra yellan din yewwit uħemal, akka ara d yeγli fellasen llaż ula d nutni, akka wiyi id yegwran deg lħif, mugren-d ula d nutni wid ara sen yagwin talelt neγ aâiwen.
Garasen yella yiwen, d win yesâan iger yeţwaxedmen akken iwulem, kra lxir yella deg-s. Mħażin-as sin g lğiran-is, ssufγent ula degw axxam-is, msefhamen w-ay garasen, kra wwin ara d yasen mħażin as, sukken tugeţ l-lechur neγ n w agguren.                       
Yiwet n tiremt, yiwen seg sin nni yebγa yal kra iy iman-is, yenna “Ayγer ara bđuγ d wa ayen zemreγ ad awiγ ala iman-iw”, yudi y as-ţ yenγat. Akka ara d yegru iman-is, akka ara d asen ssin nnađen as zzin at nγen, as ksen kra yellan, imi ala iman-is id yegwra.
Di tmurt nni, yiwet n tikkelt yeγlid w aŧŧan w ur yezmir yiwen, imdanen γellin am y izan, imi wa ur irefed wa. Yiwen umejay n yiwet n tmurt seg disan nni, yusad iduwa ur yeğği ula d yiwen, win ihelken yeseħlat.  
Amejay iga ig wulmen, ayen ig llan ger ifasen-is. Ħlan y imdanen, s cwiŧ ar cwiŧ yal wa yuγal ar lecγwal-is. 
Amejay, ig ħulfan s y iman-is iga id yewwin, yesuter ad fγen laâtab-is. Win w ara yemeslay yerra-s-d s wuqmir, ula ţamuγli ur d ŧalayen ara anda gella. Segw akken ig ħulfa iman-is yeţwanker, amejay neγ ŧbib ur nesaweđ ad yer ayla-s yeffeγ seg tmurt nni yuγal ar w ansa d yekka.
Lawan iteddu, imdanen akken. Aŧŧan yeţruħ yeţuγal-ed, widak ig duwa yakan umejay γlin-d i tikkelt nnađen deg lehlak, ahat yugaren amezwaru. Urjan talwit d ħellu, ur sen d nella. Mmektan-d win it yeseħlan yakan, rzan γures, suternas ad yas at n idawi.
Yemuqel umejay ur neţţu tin is yeđran, yuγal yenna yasen:                
“ Aŧŧan-a neγ lehlak ayi i thelkem akka, ur yella d win yugaren lehlak ig zedγen garawen. Zemreγ ad aseγ i tikkelt nnađen iw akken awen dawiγ ħellu, d acu ugadeγ reffu n win iγ d ixelqen ad yuγal felli, imi ig ħşa s w a­­ŧŧan yezgan deg ulawen nwen, d laâqel nwen. Ihi, amejay akken yebγu yili yezmer iw aŧŧan n tfekka, ur yezmir ara iw aŧŧan n neħas d żđih ikwen izedγen s zdaxel alarmi, yal wa yeţmeyiz ala iy iman-is, ur t id yecqa degw ayen yeđran d wid is d yezzin. D imawlan d lğiran d ayetmaten, wa ur yesâa lemγida γef wayeđ. Ihi, aŧŧan nwen am uâakwaz yellan ger ifasen nwen, syes i tekatem iman nwen”.

Wa d ayen d yesekfel yiwen umyaru nnađen, amyaru iγ d iseknen d acuţ lmađera i tezmer ad awi “l’anarchie” tawernaŧ.
D agdud ig wala neγ ig meyez w amyaru ara d yeğğ ţamacahut and-ara d yesken neγ ad yefeγ mgal ayen yeqqar Machiavel, anda kra n tsertit yellan teţibâid γef tideţ, imi ur tzemer ara ad ili tudert timettit mebla leqder neγ lħerma “une vie sociale possible sans vertus”.
Ayen d yeskanay w aya d akken amdan ur s d yeww-ara ad yili yecba aγersiw, ma yeţidir, tamas llan wid yellużen. Ama yecbeħ ama yeŗwa, yezmer yal kra ad yezzi fellas. Win yesâan tazmert irefd iγalen-is yekkat deg admaren-is, win yesâan ŗŗay yezdi d w ayetmas, d imedukkal-is d w aţ-ţmurt d wi yeţâic.
Yenna ugellid ameqwran: Amdan ilul-ed i tid yuâren, ad yekker yiwen as yenwu ur yella win is izemren, ak yini sâiγ cci sâiγ reżq ur neţfaka, ad yenwu ur yelli win tiwalan. “Laqed xalaqna el insana min kabadin a yaħsabu an lan yaqdira âalayhi aħadun, yaqulu ahlaktu malan lubada, a yaħsabu an lam yarahu ahadun…”
Tawernaţ neγ l’anarchie yezmer as t isemi yiwen taduyt ur nesâi ħellu. Mara tessiγ degw ulawen, deg amdanen, di tmurt, win yezmern izmer, win yeγlin yeţwaâfes. Sagwadent tiram, yessagwad lawan, nugad γef tid iγ d iđerun. Ţnadin yemdanen dwa iw aŧŧan, Aŧŧan, am akken ig nna wmejay ur yelli d ayen d yeţasen segw ansa nnađen, atan da, izedγaγ, nugi yas ħelu, neţmuqul ala iman nneγ.
Atan nesberbir-it, neţţara fellas taduli, yufad iman-is akken is yehwa. Mmis ur yaâqil babas, babas ur inuda ff mmis. Tayemaţ teyţwarkeđ, aceqiq yekcem ger twaculin, ger leħwari, ger tuddar. Ceqqen yedmaren, am akken ig ceqeq w ul n w id it yeŧafaren. Sagwadent tiram, nugad id yellan, nugad id yeţţilin.
Yennat umedyaz, yeţwalsed ar ass-a, taqsiŧ g-gamdanen am tin g-gazgaren.
 
        Diffusé sur les ondes de la radio algerienne "Chaine2" le 02.11.2006. 
         (Emission: Asekkil-Tiram-Tasekla) 




 
 

Il est dit que : « Vouloir c’est pouvoir »  Qui peut quoi ? C’est l’union qui fait la force. Peuple du monde entier, sommes-nous égaux ? Pouvons-nous, nous entendre, nous écouter ? Il nous est souvent pénible de nous rechercher. Comme si nous n’existons qu’à travers les autres. Pour nous exprimer,  devons-nous emprunter éternellement chez autrui ce que naturellement existe aussi chez nous ?  

Je chante, je ris, je pleure, je sais lire et écrire ; mais hélas ; je suis toujours celui à qui on a tout enlevé. De tout ce qu’il a acquis des siens ; il ne lui reste que des larmes et les yeux pour pleurer. Je vous regarde, je vous vois, je vous entends ; vous vous exprimez comme bon vous semble, et moi … et moi… dois-je remercier les quelques savants de nos conquérant ?