lundi 18 novembre 2013

Awal ff tlemda.


                      Ussan imuras bdan ţnejmâen, aŧas ara s yinin:
“Uh… tqerb-ed taγwalin ar tlemda…” drus ig ferħen s wayen.  Acuγer ? d acu y sawađen anelmad ad iγunzu anecten ? D amkan anda yeγar ? D iselmaden? D ayen s d fernen i tlemda ? D ahil ? Ahat ? Wissen.  Wissen, ur nezmir ad nini, imi yal wa amek ig ţwali tamsalt-a. Dacu yewwid ad yeħsu yiwen d akken win yeγran yeγra iy iman-is, mači i babas neγ i yemmas, am akken senwan tugeţ. Ma yewwi-d kra ugerdas i neţţa, ma yeşeđfer talemda, iy immal ines. Iw akken ur iţendemay ara taggara. Acku anwa-ara s yinin đefreγ yir abrid ma yella yeşaweđ ar ugerdas âalayen. Ala! akken yebγu yaf neγ ur yufi amihel neγ axeddim, ur d yeww-ara as yini d akken sruħeγ lawan-iw di tlemda. Neγ am akken tenna teγrimt “Hfant tserwula ff tkursiyin n lkuliğ, lfayda ur telli”.
 Tamusni ţ-ţusna,  mači d adrim. Ayen yebγu yelmed yiwen anda yebγu yewweđ, drus. Drus, imi tugeţ ig saramen anecten ur sen teţunefk tiremt iw ayen. Wa, wlac w ara y xedmen ff imawlan-is neγ ayetma-s; yeğğa talemda iw akken ad yawi aγrum. Tayeđ, teţwaγur-ed, γas deg tegzi ur txuş, tewweđ ţanubbit sufγenţ-id segw γerbaz, ta iw akken aţ âiwen yemmas deg leqdic, tayeđ iw akken aţ fken, akka; aţ eg axxam am tmezwura. Ma ţayeđ iw akken ur d qqaren ara medden…am akken lehđur n wiyađ benun ixxamen.
 Ma yekcem walbâad tasnawit neγ tasedawit iw akken kan ad yawi  kra n tmusni mači iw urar d uâeki, dexwan d cira. Ig swaγayen d iberdan, wid yeţemziligen dina, azekka nsen ur iban, asirem ur sen d igwra, imi lawan deg-id yewwi ad lemden ţuraren, mi ten ifut lawan ayen ara gen, syes ur ħşan.
  I win wumi d iđer w amkan deg mukan n tlemda d ayen ilhan, ma d win ur neşaweđ ar wanecten ur ilaq ara ad yeţţu d akken aŧas ig zmer ad yelmed. Ula ţudert tesâa amur-is degw aya, am akken qqaren “l’école de la vie” neγ aγerbaz n tudert, anda yal yiwen ad y idir s leqder d ccan n wid is d yezzin. Γer idlisen, iγmisen, steqsi, nadi, mmeslay…
Iw akken ad yekf-ukukru degw amdan w ađ yaweđ ar lebγi, yelha ma y demer iman-is iw akken ad y issin ayen d yeţilin degw amđal sumata. Tideţ, yewâer iw akken ad yefren yiwen aya imi allaγ ur yezmir ad yawi tugeţ, maca ma wlac akwiya cwiŧ nni ad yili.  Γas di laâmer yekcem tasedawit neγ aγerbaz, yezmer ad y issin w ad yelmed, wlac tilist degw aya. Am akken qqaren si zik: Yenna yas yiwen i wayeđ: “Ad lemdeγ ar d imγureγ”. Wayeđ yerra yas yenna: “Ad lemdeγ ar demteγ”. 
 


Ayen yesemgarden sidna Adem d lmalaykat d ayen is iselmed Ŗebbi sebħanu imi t yerra d win yufraren alami g suter i lmalaykat as anzen.
 « Iqra wa ŗebuka el akrem lladi âelama bi l qalem, âelama el insana ma lam yaâlem ».  S El ayat ayi timezwura daγen id yersen akka γef Muħemed raşul lleh Slam r-ŗebbi fellas, id yeskanayen d akken si tazwara n tazwara Rebbi sebħanu iweleh lâabd-is ar tusna ţ- ţmusni.    Tamusni ţin yeţreşin iman-is degw allaγ w-wamdan, tikwal dayen d yesufuγ s tmeslayt neγ s tira.
  Degw akka nwala d wayen id ibanen, tameddurt nneγ sumata tebna s tusna ţ-ţmusni. Wid yenkeŗn aya d wid it isażin zgan w ad zgen kra yellan at cerwen s tid qeriħen, âayu d weħnunef, tazla d wegrureb, ula ţaleqwimt nsen asen d zeg ţamesast, ţaleğamt. Win ur nesaweđ ad yernu w ad izeg w allal n tusna ger ifasen-is, win yeħşan akken yebγu yili ad yegru d meskin, ad yeţnadi aniw-ara y γiđ, mi neħşa lemγiđa ur tella, ma yella kra ara g d yefk yiwen ad iâud iman-is d neţţa ik-id ixelqen.
Tusna, tamusni, tusniwin sumata d ayen yeţilin ger ifasen n wid yeţnadin ayen. Iw akken ad inal yiwen, yewwi yas-d ad imiżeđ, yewwi yas-d ad yenâeţab, yewwi yas-d ad yeseqdec allaγ d w ayen yellan yetunefka-s-d.

« Âelama el insana ma lam yaâlem ». Γas s lqerb, ayen teγriđ neγ tamusni inek ur g deww-ara, d acu du leqrar timsal ţuγalent s imukan nsent. Yezmer ad yegru wegdud yeγfel kra l-lawanat, maca agdud ur iγefel ara kra ara tek tudert.
S ddaw webrid, s nnig webrid, abrid-is liw-abrid. 
A wid i lemden, a wid yeselmaden ur ţγunzut ara, ur ţcuħut ara di lawan nwen. Γas nwalat tallit deg-i neţidiret ur tefk-ara lħeq i bab n lħeq, maca imara d yekker uselmad win yefkan γas cwiŧ n tusna ţ-ţmusni iw amdan, ad yaf iman-is yellad deg w abrid ugelid ameqwran, imi neħsat u nwalat d neţţa id amezwaru ig slemden amezwaru deg amdanen.
Ay inelmaden, ay imusnawen, a wid terħa taluft n tusna, anda bγan wid ur neşaweđ ar wayen as gen taqwerabt neγ aţ gren deg teqwrabt iw akken ur deţbin ara, iw akken ad negrut lebda seddaw uzaglu n wid ara γ yeselħayen, wid w ara neqqar: “ Ih… amer akka iy ħşiγ si zik yili”… Neţţa ma yennad yiwen akka ur-as d yewwi ula d kra. Imezwura nneγ zgan qqarent “Sbaħ ŗebb-ad isahel, tameddit lâaslama”. Imi ma yekker yiwen iga ig wulmen yeħşa ur d yeţaγwal ara s ifasen-is d ilmawen. 
 
 Extrait diffusé sur les ondes de la radio algerienne "Chaine2" le 30.08.2008.(Emission: ASALAS)
 
 
 
 
Du fin fond de cette Kabylie qui tire son nom de « Kabila » en arabe ; « taddart » ou « village » ; enfermée dans une petite région d’Algérie ; alors que toute l’Algérie lui appartient. Comme la dit le roi Massinissa « l’Afrique au Africains » « Tamazγa iy imaziγen ». L’individu n’est que l’exemple d’un caméléon, ainsi, tamazγa appartient aux  Imaziγen, en laissant grand ouvert ses portes à tous ceux qui s’y adapteront.

Chanter en kabyle, danser à l’oriental, belle mélodie de Bgayet à Alger, en passant par Tizi-Ouzou, Bouira, Sétif jusqu’à Batna. Voici, le cœur et l’âme de ceux qui veulent apprendre à lire et à écrire dans les langues multiples.